دانلود پایان نامه ارشد حقوق جايگاه وضوابط قانوني مربوط به حفظ ميراث فرهنگي در ايران با نگاهي بر تمهيدات جهاني

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه الف) طرح موضوع

ب) اهداف و فرضيات

ج) روش تحقيق

بخش اول: مفاهيم، مباني و تاريخچه حقوق ميراث فرهنگي

فصل اول: مفاهيم و مباني ..................................................................... 2

مبحث اول: مفاهيم ................................................................................... 2

1ـ مفهوم فيلولوژيك (زبان شناسانه) ............................................................ 2

2ـ ميراث فرهنگي به مفهوم عام .................................................................... 4

3ـ ميراث فرهنگي به مفهوم خاص (ميراث فرهنگي معنوي) .............................. 8

4ـ تعريف ميراث فرهنگي در قوانين ايران ..................................................... 11

5ـ تعريف ميراث فرهنگي در كنوانسيون‌هاي بين‌المللي ..................................... 13

مبحث دوم: مباني ........................................................................................ 18

1ـ مباني ارزشي ..................................................................................... 18

2ـ مباني قانوني ........................................................................... 24

3ـ مباني حفظ، پژوهش و معرفي ميراث فرهنگي ............................................... 26

فصل دوم: تاريخچه .......................................................................................... 31

مبحث اول: تاريخچه حمايت از ميراث فرهنگي در حقوق بين‌المللي ........................ 31

1ـ پيشينه قراردادي ....................................................................................... 31

2ـ پيشينه سازماني ................................................................................ 36

مبحث دوم: تاريخچه حمايت از ميراث فرهنگي در حقوق ايران ................................ 41

1ـ حمايت از ميراث فرهنگي در ايران قبل از انقلاب اسلامي ............................... 41

2ـ حمايت از ميراث فرهنگي در ايران پس از انقلاب اسلامي ........................ 50

بخش دوم: حمايت از ميراث فرهنگي در حقوق ايران

فصل اول: ميراث فرهنگي در قوانين و مقررات ايران ..................................... 61

مبحث اول: ميراث فرهنگي در قوانين بنيادي ................................................ 61

1ـ ميراث فرهنگي در قانون اساسي .......................................................... 61

2ـ ميراث فرهنگي در قانون برنامه توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ........................... 65

3ـ ميراث فرهنگي در قوانين شهري ............................................................. 68

4ـ ميراث فرهنگي در قوانين و مقررات مالي .................................................. 75

مبحث دوم: ضوابط حفاظتي ناظر بر ميراث فرهنگي ....................................... 81

1ـ حفاري .................................................................................. 82

2ـ ورود و صدور ........................................................................ 87

3ـ خريد و فروش ........................................................................ 92

فصل دوم: حمايت دولت از ميراث فرهنگي .......................................... 97

مبحث اول: سازمان‌هاي حامي .............................................................. 97

1ـ سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ........................................ 98

2ـ پژوهشگاه ميراث فرهنگي ........................................................... 101

3ـ مركز آموزش عالي ............................................................. 103

4ـ انجمن‌هاي ميراث فرهنگي ................................................................ 105

مبحث دوم: ثبت ميراث فرهنگي در فهرست آثار ملي ..................................... 107

1ـ ثبت آثار غير منقول ....................................................................... 108

2ـ ثبت آثار منقول ............................................................................. 114

مبحث سوم: پيوستن به معاهدات و سازمان‌هاي بين‌المللي ............................. 117

1ـ الحاق به معاهدات بين المللي .............................................................. 117

2ـ عضويت در سازمان‌هاي بين‌الملي.................................................... 120

بخش سوم: حمايت از ميراث فرهنگي در حقوق بين‌المللي

فصل اول: معاهدات بين‌المللي ............................................................ 123

مبحث اول: كنوانسيون حمايت از اموال فرهنگي در زمان مخاصمات مسلحانه (1954 يونسكو) 123

1ـ موضوع و دامنة شمول .............................................................. 123

2ـ روش‌هاي حمايت از اموال فرهنگي ...................................................... 125

3ـ قلمرو اجرايي كنوانسيون ................................................................. 130

4ـ تشكيل كميته مشورتي ملي ................................................................. 133

مبحث دوم: كنوانسيون اتخاذ تدابير لازم براي جلوگيري از ورود و صدور و انتقال مالكيت غير قانوني اموال فرهنگي (1970).............................................................................. 134

1ـ موضوع و دامنة شمول ....................................................................... 134

2ـ مقررات شكلي و اجرايي.......................................................... 136

3- تعهدات دول عضو كنوانسيون............................................................. 138

مبحث سوم: كنوانسيون حمايت از ميراث فرهنگي و طبيعي جهان (1972) ......... 142

1ـ موضوع و دامنة شمول .................................................................... 142

2ـ ابعاد حمايت از ميراث فرهنگي.............................................................. 145

3ـ مقررات شكلي و اجرايي ......................................................................... 150

فصل دوم: سازمان‌هاي بين‌المللي .................................................................... 152

مبحث اول: شوراي بين‌المللي موزه‌ها ( ايكوم) .............................................. 152

1ـ تعريف و اهداف ................................................................... 152

2ـ عضويت در ايكوم ......................................................................... 154

3ـ اركان ايكوم ...................................................................................... 155

مبحث دوم: مركز بين‌المللي مطالعه، مرمت و حفاظت از اموال فرهنگي (ايكروم) 163

1ـ تعريف و اهداف ...................................................................... 163

2ـ عضويت در ايكروم ............................................................................ 163

3ـ اركان ايكروم .......................................................................................... 164

مبحث سوم: شوراي بين‌المللي ابنيه و محوطه‌هاي فرهنگي (ايكوموس) ................ 168

1ـ تعريف و اهداف ................................................................................. 168

2ـ عضويت در ايكوموس ........................................................................... 169

3ـ اركان ايكوموس .................................................................................. 170

نتيجه‌گيري .................................................................... 176

كتابنامه .......................................................................................... 182

فصل اول: مفاهيم ومباني

از آنجا كه هر سياستي با تكيه بر تعاريف شكل مي گيرد برداشتن گامي در جهت قبول تعريفي براي ميراث فرهنگي ضروري بنظر مي‌رسد.

انتخاب كلمات يك تعريف، كار حساس وقابل تأملي است زيرا هر كلمه يا عبارت مي‌تواند عاملي تعيين كننده درشناسايي، ارزيابي وحفاظت از بقاياي تاريخي باشد. همچنين عوامل مهمي در هر تعريف وجود دارد كه كلمات كليدي انتخابي براي آن بايد توانايي پاسخگويي به جنبه‌هاي مختلف آن را داشته و حتي المقدور متضمن آگاهي‌هاي لازم در آن وجه باشند. در اين مبحث برآنيم تا با شناخت مفاهيم مربوطه، تعاريف ارائه شده ازميراث فرهنگي را مورد مطالعه قرار دهيم.

از سوي ديگر با توجه به نقش اساسي وفزاينده‌اي كه شناخت مباني هر پديده يا رويدادي دردرك ماهيت و سيرتكاملي آن دارد، مبحث دوم به بررسي اين موضوع اختصاص يافته است.

مبحث اول : تعاريف ميراث فرهنگي

1- معني زبان شناسانه ( فيلولوژيك)

از آنجا كه انتخاب واستفاده از لغات نقش مهمي در بيان مفاهيم پنهانشان دارد،ابتدا معني زبان شناسانه لغات مربوط به ميراث فرهنگي را كه در انگليسي،فرانسه،عربي وفارسي مورد استفاده قرار مي گيرد بررسي مي‌نماييم.

در انگليسي،اصطلاحاتي چون Heritage، Cultural Heritage، Relics، Remains، Patrimony و Property به كار مي‌آيند. بر طبق فرهنگ لغات Historical Principles (آكسفورد ،1888) Heritage در قرون گذشته به اشكال متفاوتي چون: heritage، eritage،
erytage و غيره بكار مي رفته است.كه همگي از ريشه لاتين Hereditagium مي باشند به معني :«.. آنچه به ارث رسيده يا ممكن است برسد،هر مال يا خصوصاً ملك كه براساس حق وراثت واگذار گردد» آنچه در اين اصطلاح واضح به نظرمي‌رسد، آن است كه مال از گذشته به ارث رسيده است.

كلمة Relic كه از Reliquias در لاتين بدست مي‌آيد،به معني :«در موارد استفاده مذهبي، بخصوص در كليساهاي يونان وكاتوليك روم :برخي اشياء همچون قسمتي ازبدن يا لباس،يك قطعه موردمصرف شخصي يا نظاير آن كه به عنوان يادبود از يك قديس، شهيد يا فرد روحاني ديگري باقي مانده و به دقت از آن نگهداري كرده و محترم ومقدس داشته مي‌شود»، ونيز «چيزي نفيس يا قيمتي» و «هر چه كه به عنوان يادگاري يا يادبود از يك شخص، يك چيز، يك مكان نگه داشته شود؛يك يادمان.»

remains يعني:«آنان كه از ميان تعدادي از اشخاص باز مانده،نجات يافته يا باقي مانده ‌اند؛باقيمانده يا الباقي» و «يك اثر مادي (عتيقه يا غيرآن )، يك بنا يا ساختمان قديمي يا ساخته‌اي ديگر؛ وشيئي كه از زمانهاي گذشته به دست آمده است.»

Patrimony يعني :دارايي يا يك ملك كه از پدر يا جد شخصي به اورسيده؛ ميراث، وراثت.

Property يعني: وضعيتي ازتعلق يا متعلق به بعضي اشخاص بودن و «مالك چيزي بودن، چيزي را تملك كردن،حق(بخصوص حق انحصاري) تصرف، استفاده ،يا در اختيار گرفتن هر چيز (معمولاً شيئي مادي و محسوس) ، دارندگي ،مالكيت.»

در فرانسه كلمات مشابهي با همان ريشة مشترك انگليسي وجود دارد، به استثناء (Cultorel)Bien كه ترجمه آن به انگليسي Property يا Goods است.

در عربي كلمه «تراث» به كار مي‌رود كه از كلمه ارث ريشه مي‌گيرد. در زبان فارسي دوكلمه «آثار»و «ميراث» وجود دارند كه هر دوريشه عربي دارند. «آثار» جمع «اثر» به معني محصول فيزيكي و غيرفيزيكي بجاي مانده است. در اين كلمه انعكاس گذشته چشم‌گير نيست، و كلمه بيشترنشان دهندة اهميت آنچه كه خلق شده مي‌باشد و از اينروست كه در فارسي اين كلمه اغلب با صفاتي چون تاريخي يا فرهنگي همراه مي‌شود.

كلمة ديگر،ميراث، يعني آنچه به ارث رسيده است كه بسيار مشابه Heritage در انگليسي است. اگر چه بدون اضافه نمودن كلمات توضيحي نيز قابل درك مي‌باشد، اما همچون Heritage در انگليسي، اغلب به همراه كلمه «فرهنگ» به كار مي‌رود.

كلمه Property انگليسي و Bien فرانسوي يادآور مفهوم گذشته نيستند،در حالي كه ساير كلمات به آنچه كه ميراث گذشته است، رجوع داده مي‌شوند. در مدارك يونسكو اغلب اين دوكلمه،(Property) و Bein بكار رفته اند. اگر چه مي توان چنين فرض كرد كه اين امر موجب ارتباط حال و گذشته مي‌گردد و موارد وسيعتري از پديده‌هاي فرهنگي را تحت پوشش قرار مي‌دهد.

2- ميراث فرهنگي به مفهوم عام:

در دستيابي به يك تعريف براي ميراث فرهنگي، لازم است كه معيارهاي مشخصي مورد توجه قرار گيرند.

در اين ارتباط سه معيار اصلي پيشنهاد مي‌شود، شيئيت، قدمت و پيام انساني

اين معيارها مي‌توانند ما را به اين مضمون نزديك نمايند كه :

هرپديده‌اي ( اعم از منقول و غيرمنقول و آنچه كه ميراث مادي و معنوي[1] خوانده مي‌شود) كه قدمتي دارد (طول اين قدمت نسبي است) و واجدپيامي انساني است ( يا چيزي از انسانهاي گذشته براي عرضه دارد) شايسته است كه بعنوان «ميراث فرهنگي» خطاب گردد.

نتيجتاً ناديده گرفتن هر يك از اين سه عامل موجب انحراف جدي در استخدام اصطلاح ميراث فرهنگي براي بيان مقصود مي‌شود.در توضيح امر برآنيم تا هر يك از اين ملاك ها را براي شناسايي ميراث فرهنگي تبيين نماييم.

الف ) شيئيت:

اگر شيئيت ميراث فرهنگي مورد تأكيد است، نه به اين دليل كه ممكن است ميراث فرهنگي بعنوان چيزي ذهني تصور شود چرا كه بديهي است، ما چيزي را بعنوان ميراث فرهنگي تلقي مي‌كنيم كه بنحوي به منصه ظهور رسيده باشد، بلكه معياري است جهت بازيابي.

بدين معنا كه اين مورد از شاخص‌هاي ميراث فرهنگي نيست بلكه يك معياربراي كمك به شناسايي آن است.

به نظر مي ‌رسد كه مواجهه مستقيم با بقاياي تاريخي و برخورد با عينيت آن به انسان نوعي شهود اعطا مي‌كند،نوعي دريافت استنتاجي خاص كه از خواندن تاريخ يا توضيح شفاهي حاصل نمي‌شود.

با قدري تأمل در قرآن كريم در مي‌يابيم كه در كنار روشهاي منطقي براي جستجوي حقيقت، قرآن بشررا به سفر وديدن آثار دعوت مي‌نمايد.[2] از سويي مرور تجارب شخصي به ما نشان مي‌دهد كه در مواجهه با اصل يك تابلوي نقاشي يا شنيدن اجراي زنده يك قطعه موسيقي تا چه حد واكنشي متفاوت داشته ‌ايم. بدين معنا كه مشاهده حضور فيزيكي يك اثردر يك موزه يا در محوطه تاريخي موجب افزايش قدرت مواجهه و توجه بيشترمي‌گردد.

بايد به ياد داشت كه بيشتر آثار باقيمانده، بعنوان يك اثر هنري خلق نشده‌اند، بلكه به جهت گذر سالهاي بسيار تأثير ژرفي بر بيننده مي‌گذارند.

بنابراين معيار شيئيت، امكان تجربه‌اي بي بديل را براي مخاطب فراهم مي‌نمايد بدين معنا كه شهود مستقيم گذشته را ممكن و امكان گفتگوي روحي با پيشينيان را تسهيل مي‌نمايد.

ب) ‌قدمت :

دومين معيار پيشنهادي براي تبيين ميراث فرهنگي، قدمت است. مساله قدمت براي مطالعه گذشته بسيار با اهميت است زيرا اين عنصر ضمن اينكه موفقيت اثر را در تاريخ تعيين كرده واطلاعات با ارزشي را ارائه مي‌نمايد، حس خاصي را در مشاهده برمي‌انگيزاند. بي شك گذشته نقش مهمي درزندگي رواني انسان‌ها ايفا مي‌كند.بسياري از رويكردهاي عاطفي به گذشته ناشي از قدمت به ارث رسيده در اشياء تاريخي مي‌باشد. دراين راستا آن قابل ذكر است اينكه مقدار فاصله با گذشته كه حس قديمي بودن را مي‌آ‏فريند،نسبي است وواضح است كه براي آنچه ميراث ناميده مي‌شود،حداقل سني بايد وجود داشته باشد.ليكن شايان ذكر است كه قرآن كريم نيز طول زمان مشابهي بعنوان يك مقياس براي تعيين آنچه كه قديمي يا از گذشته است ارائه مي‌نمايد.[3]

در ميان سه معيار پيشنهادي اين قدمت است كه ما را به گفتگو ودرك پيام پيشينيان دعوت مي‌نمايد. لذا اگر عامل قدمت را حذف كنيم، چيزي بعنوان ميراث فرهنگي باقي نخواهد ماند.

اين حس بنحوي تركيب شگفتي،حسرت، تحسين ورضايت است زيرا حقيقتاً بزرگترين افتخار يك اثر باستاني در اجزاي بكار رفته نيست بلكه شكوه آن در قدمت وحس عميقي است كه به انسان تلقين مي‌شود.»

ج) پيام انساني:

براي آنچه ميراث فرهنگي خوانده مي‌شود، بيش از شيئيت و قدمت، حمل يك پيام ضروري است. به بيان ديگر هر شيئي تاريخي كه فاقد پيامي باشد،ميراث فرهنگي شمرده نمي شود ليكن بطور مسلم هزاران سنگ بر روي سنگهاي ديگري قراردارند كه ما آنان را ميراث فرهنگي مان نمي‌دانيم. در حقيقت بسياري از بقاياي معماري كهن ما ازسنگهاي برهم استوار تشكيل يافته اند.آنچه آنها را با ارزش مي‌سازد شرحي است راجع به «چرايي» و «چگونگي» خلق اين آثار.

بنابراين ردپاي انسانها بر روي هر تكه ازميراث فرهنگي است كه آن را در برابرديگر بقاياي گذشته قابل شناسايي كرده و به آن اجازه مي‌دهد كه «فرهنگي» خوانده شود.پس آنچه را كه ما پيام مي‌خوانيم، عامل فرهنگي يا اثرانسان[4] است كه بر پديده‌ها انعكاس يافته و ارزش مطالعاتي آن در فهم پيشينيانمان است.

با پيوند سه معيار پيشنهادي ميراث فرهنگي چنين تعريف مي‌گردد:«ردپاي انسان در طول تاريخ كه حامل پيامي انساني است»

اشيايي است: ردپاي انسان، شامل آثار منقول وغيرمنقول، مادي و معنوي، با نمود فيزيكي وقابل ادراك با حواس، حامل ارزشهاي علمي

كه واجدقدمت: امري نسبي، نمايانگر تحول انسان، كل مسير تاريخ را پوشش مي‌دهد، حسي از تداوم را عرضه مي‌كند وارائه گر ارزشهاي تاريخي است.

و داراي پيامي انساني است: كه با تاريخ نوشتاري بدست نمي‌آيد ولي نشانگر بسياري حقايق تاريخي معتبر است، در تماس مستقيم قابل دريافت است، حسي از هويت را القا كرده و ارائه دهنده ارزشهاي عاطفي است.[5]

3- مفهوم خاص ميراث فرهنگي (ميراث فرهنگي معنوي)

ميراث فرهنگي معنوي بنيادي‌ترين جنبه هاي حيات اجتماعي و فكري ملت ها ،منشاء هويت‌ها، تنوع و خلاقيت است.فرايندي است كه باعث مي‌شود مردم يك روستا، گروه يا ملت، گرد هم جمع شده و اثر فرهنگي را خلق نمايند. اين فرايند بعضاً مهم تر از خود

شيء يا رويداد است.[6] اين نوع ميراث غيرملموس و معنوي است وشامل مجموعه مظاهري است كه اگر چه وجود خاصي ندارند اما جلوه هاي مادي آنها قابل درك و در دسترس است. تفسير يافته‌هاي باستان شناسي، جلوه هاي معنوي اين ميراث با ارزش را در اختيار قرار مي‌دهد، براي نمونه مجسمه سفالي ونوس كه در دوره‌اي اززندگي مادر شاهي ساكنان فلات ايران اعتقاد به الهه باروري يكي از باورداشت هاي جمعيت ساكن را تشكيل مي‌داد،مورد احترام بود وهمزمان در چند نقطه از كشورمان مانند خوزستان و مناطقي ازآناتولي در كاوش‌هاي علمي بدست آمده است.[7]

به اين ترتيب: «رويه ها ،معرف ها،دانش ها و مهارت ها ،ابزار،اشياء ،آثار هنري و مكانهايي كه اجتماعات وافراد، آن را ميراث معنوي خود تلقي مي‌كنند، با اصول حقوق بشر پذيرفته شده در جهان، يعني برابري، تداوم، استمرار و احترام متقابل ميان اجتماعات فرهنگي سازگاراست. به اجتماعات حس تداوم هويت مي‌بخشد و اجتماعات نيز درپاسخ به شرايط محيطي، تاريخي و يا زيست خود بطور مستمر آن را بازسازي مي كنند.»[8]

پيش نويس مقدماتي كنوانسيون حفظ ميراث فرهنگي معنوي، ويژگيها و مصاديق اين نوع از ميراث را بدين شرح عنوان مي نمايد:

ميراث معنوي يك جريان تاريخي است كه تا دورة معاصر حيات دارد و متحول و متكامل رو به آينده مي‌رود.

- به روش روايي وسنتي از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌شود.

- معيارهاي ارزشي مورد احترام جامعه خودرا به همراه دارد.

- قانونمند و بهنجار است.

- داراي مولفه‌هاي فرهنگي ومعنوي است.

- موجب خلاقيتهاي صوري و مادي مي‌شود ( از گذشته تا حال و آينده)

بدين ترتيب ميراث معنوي كه گنجينه زنده بشري به شمار مي‌رود، بازتاب مجموعه‌اي از فرايندهاي ذهني است كه دريك جامعه ودر دوره‌هاي گوناگون تاريخي شكل مي‌گيرد و با اصولي ثابت وقابل شناخت به خلاقيت‌هاي صوري و مادي منجر شده و پيوسته بازتابي از نيازها و نيز پاسخ به آن نيازها را در خود دارا است.هنجارها وقانونمندي‌هاي اين مجموعه پيوسته بگونه‌اي ناخودآگاه، روايي وسنتي از نسلي به نسل ديگر منتقل و آموخته شده ومعيارهاي ارزشي آنها هميشه مورد احترام جمعي قرار مي‌گيرد.

از اين روي مصاديق ميراث فرهنگي معنوي عبارتند از :

- زبان : شامل گويش ها

- دانش سنتي : شامل فناوري سنتي ( طب سنتي، معماري سنتي، نجوم سنتي و… )

- اساطير : شامل باورداشت ها واعتقادات، تاريخ روايي، آيين ها و مراسم

- فولكلور :شامل نمودهاي روايي (قصه ها و ادبيات روايي) ،نمودهاي موسيقيايي (موسيقي سنتي،ترانه ها و آوازهاي سنتي)،نمودهاي حركتي (حركات موزون، نمايش سنتي و اشكال گوناگون نمايش‌هاي آييني و…)[9]

- نمودهاي مادي (صنايع دستي: طرح ‌ها و نمادهاي سنتي، مجسمه سازي، سفال ونساجي ، فرش و … )

4- تعريف ميراث فرهنگي در قوانين ايران:

ماده 1 قانون راجع به حفظ آثار ملي مصوب 1309، در بيان مفهوم ميراث فرهنگي از عنوان «آثار ملي» و به شرح ذيل ياد نموده بود:

«به كليه آثار صنعتي، ابنيه واماكني كه تا پايان دوره زنديه در مملكت ايران احداث شده اعم از منقول وغيرمنقول اطلاق مي‌شود.»

تعريف مذكور آثار ملي همچون بناهها،ساختمانها يا اشيايي كه از زمان قاجاريه به بعد ساخته شده بود را شامل نمي‌شد، لذا قانونگذار، تعريف آثار ملي را، با اجازه‌اي كه عملاً به وزارت فرهنگ وهنر سابق داده بود، توسعه بخشيد و تمامي آثار غير منقول كه از نظر تاريخي يا شؤون ملي واجد اهميت بودند، صرفنظر از تاريخ ايجاد و پيدايش، با تصويب شوراي وزارتخانه مزبور، جزء آثار ملي قلمداد شده و به ثبت رسيدند.[10]

تعداد صفحات:186

متن کامل را می توانید دانلود نمائید چون فقط تکه هایی از متن در این صفحه درج شده (به طور نمونه) و ممکن است به دلیل انتقال به صفحه وب بعضی کلمات و جداول و اشکال پراکنده شده یا در صفحه قرار نگرفته باشد که در فایل دانلودی متن کامل و بدون پراکندگی با فرمت وردwordکه قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است.